Verdiepen

Hier vind je achtergrondinformatie bij het thema, voedsel voor je spiritualiteit
en tips voor de geloofsopvoeding.

‘Zonder gelijkenis sprak Hij niet tegen hen’

Toen ik als kind in Amerika op het platteland woonde, hadden wij enkele jaren geen televisie. In plaats daarvan ging ik wekelijks naar de bibliotheek om een nieuwe stapel boeken te halen. Heerlijk vond ik het, om op mijn kamer over heldendaden te lezen, af en toe kijkend vanuit mijn raam naar de stromende rivier beneden. Bovendien brachten boeken mij, in de winter in de schoolbus, een welkome afleiding van bevroren tenen. Want vaak moest ik bij slecht weer lang wachten op de bus. Gelukkig kon ik me, eenmaal binnen, verliezen in boeiende avonturen zoals Sjakie en de chocoladefabriek.

De kracht van verhalen
Ja, verhalen bevatten een bijzondere kracht. Ze zeggen veel over wie we zijn en wat we belangrijk vinden. Zij zetten ons aan het denken en kunnen ons een nieuwe kijk geven op het leven. Daarom worden ze ingezet bij zowel de (geloofs)opvoeding en het onderwijs, als bij de gemeenschapsopbouw en de politiek. Sta er even stil bij hoeveel verhalen je hoort in de loop van een dag. Terwijl ik dit schrijf is het pas elf uur, maar ik heb nu al meerdere verhalen gelezen in de krant en er een paar gehoord en zelf verteld aan de ontbijttafel. Verder merk ik dat verhalen voortdurend door mijn hoofd spoken, vaak getriggerd door de kleinste dingen (zoals een foto die mijn dochter net gestuurd heeft). Maar wat is een verhaal eigenlijk? Wat maakt een verhaal ‘een verhaal’, en hoe werkt het?

Ultra kort
Volgens de standaard definitie is een verhaal een weergave van gebeurtenissen en een vorm van vermaak tegelijk. Juist de combinatie van de twee maakt het zo krachtig. Het kortste verhaal dat ik ken komt van Julius Caesar: “Veni, vidi, vici” (Ik kwam, ik zag, ik overwon). Daar heb je het al, in drie woorden: subject en actie; begin, middel, en eind. Je ziet het voor je en wordt geboeid door de paralellen en het ritme van zijn vertelling. Ja, er zijn andere manieren om informatie over te brengen. President Franklin Roosevelt las toen hij jong was het woordenboek van kaft tot kaft, om nieuwe woorden te leren. Zo kan het ook. Veel leuker, lijkt mij, is het om woorden te leren aan de hand van spannende verhalen.

Verhalen vormen ons (om)
Naast informeren, kunnen verhalen ons ook (om)vormen. Ze kunnen ons een nieuwe kijk geven op hoe het leven in elkaar zit, en daardoor ons gedrag beïnvloeden. Hier maakt de Bijbel volop gebruik van. Denk aan bijvoorbeeld de verhalen over Adam en Eva, over Noah, en over David en Goliath. Al deze verhalen geven inzicht in wie God is en wat God wil, en ze spreken ons zelfbeeld en geweten aan. Wanneer de profeet Natan koning David tot inkeer wil brengen (2 Samuël 11-12), dan maakt hij slim gebruik van een verhaal. Dat doet Jezus met zijn leerlingen ook, door middel van zijn gelijkenissen.

Biddende vertelling
Zelfs de liturgie werkt op deze manier, en niet alleen in de dienst van het woord.
Het dankgebed in de Eucharistie vertelt een verhaal, of beter, drie verhalen tegelijk. Hierin vinden we samengevlochten: (1) het verhaal van het joodse Pesach (bevrijding, manna in de woestijn); (2) het verhaal van het Laatste Avondmaal; en (3) het verhaal van het levensoffer van Jezus (dood en verrijzenis).

De climax van deze biddende vertelling is het veranderen van brood en wijn in het Lichaam en Bloed van Christus.
De prangende vraag is of wijzelf werkelijk meegegaan zijn in het verhaal. Zijn ook wij veranderd door wat hier is gebeurd?
Hoe loopt dit verhaal af?

Tim Schilling