Verdiepen

Hier vind je achtergrondinformatie bij het thema, voedsel voor je spiritualiteit
en tips voor de geloofsopvoeding.

Alles met elkaar verbonden

Lastige beestjes

Mijn oudste herinnering aan bijen is een pijnlijke. Als kleuter werd ik gestoken terwijl ik op blote voeten door de klaver liep. Les geleerd, ik begon schoenen te dragen. Als ik een bij zag, maakte ik hem zonder meer dood. Hetzelfde gold voor spinnen. Niet over nadenken, gewoon doden. 

Maar langzamerhand begon ik anders naar beestjes te kijken. Want lieveheersbeestjes waren mooi en ze deden je niks. En wat bijen betreft: ze maakten de honing die ik lekker vond. En spinnen vingen vliegen en muggen. Het viel wellicht toch mee met de beestjes. Misschien was mijn houding van ‘Weg ermee’ niet best.

Mijn kijk op de natuur werd steeds genuanceerder. Ik leerde dat bijen voor de bestuiving van zaadplanten zorgden, door stuifmeelkorrels over te dragen van bloem naar bloem. Ik kon me ook voorstellen dat mensen bijen bewonderden om hun ijver en samenwerking. Het is inderdaad wonderlijk wat ze voor elkaar krijgen, net als de mieren die zo duidelijk elkaar helpen in onze achtertuin.

Ecologisch vorming

Ik begon te snappen wat biologen én theologen zeggen: dat alle schepselen met elkaar verbonden zijn en van elkaar afhankelijk zijn. Het begon door te dringen dat niet alles draait om mij en mijn comfort. Ik draag een verantwoordelijkheid tegenover de aarde en al mijn medeschepselen. 

Geleidelijk aan heb ik een ecologische vorming gekregen. Maar het was mooier geweest als bepaalde principes me vanaf het begin duidelijk gemaakt waren, en als ik van jongs af aan geschoold was in ecologische deugden.  

​Gelukkig zijn we als mensheid nu beter in staat om een ecologische opvoeding te geven. We snappen bepaalde dingen beter: het belang van biodiversiteit bijvoorbeeld, en hoe keuzes van mensen invloed hebben op verschillende ecosystemen. 

Positief is ook hoe de Kerk nu actief bijdraagt aan deze discussie. Zie bijvoorbeeld de encycliek Laudato si’ (LS) van paus Franciscus. Dit document onderstreept het belang van zorg voor de schepping en vat de principes die voor de Kerk belangrijk zijn samen. Bijzonder nuttig voor ouders is het hoofdstuk over ‘ecologische opvoeding’.

Hoe ziet zo’n opvoeding eruit? 

Het begint in het gezin, waar kinderen hun eerste lessen leren over wat de wereld is en hoe je daar het best in kan leven. Basisbegrippen daarbij zijn de goedheid van God en zijn schepping. Volgens de christelijke traditie is de natuur “een schitterend boek waarin God tot ons spreekt en aan ons iets doorgeeft van zijn schoonheid en goedheid” (LS 12). Tip: neem kinderen vaak mee naar buiten om dit direct zelf te ervaren.

Nog een belangrijk begrip: God is sociaal van aard, en de mensheid is dat ook. De drie personen van de Heilige Drie-eenheid schiepen de wereld samen, en alles wat gemaakt is weerspiegelt deze sociale relatie. Paus Franciscus schrijft: 

De schepselen neigen naar God en op zijn beurt is het eigen aan ieder levend wezen naar iets anders te neigen, en wel zo dat wij binnen het heelal talloze constante relaties kunnen tegenkomen die verborgen met elkaar verweven zijn… Hoe meer de menselijke persoon groeit, rijpt en zich heiligt, des te meer treedt hij in relatie, wanneer hij buiten zichzelf treedt, om in gemeenschap met God, met de ander en met alle schepselen te leven… Alles is met elkaar verbonden en dit nodigt ons ertoe uit om een spiritualiteit van de solidariteit te doen rijpen… (LS 240).

Het besef dat alles met elkaar verbonden is, zou vertaald moeten worden in onze keuzes en gedrag. In het gezin kan men goede houdingen en gewoontes leren, zoals dankbaarheid voor het leven, bewondering voor de natuur, liefde voor de medemens, en dienstbaarheid (LS 212). 

Ouders mogen kinderen veel dingen vertellen, bijvoorbeeld dat overmatige consumptie ten koste gaat van het milieu en van de welvaart van andere mensen, maar indrukwekkender is eigen gedrag dat laat zien de je zulke problemen serieus neemt. Kom in actie. Doe de verwarming naar beneden; vlieg minder vaak; eet minder of geen vlees; koop minder kleding; recycle. En vergeet ook niet de verbondenheid met de medemens, met name met mensen buiten de eigen kring. Zorg ervoor dat je kinderen ook de kans krijgen om mensen van een andere etnische achtergrond, religie, sociale klasse enzovoort te leren kennen.

Veel van de problemen waar we nu tegenaan lopen, vinden hun oorsprong in de ziel van de mens. “De uiterlijke woestijnen zullen zich in de wereld vermenigvuldigen omdat de innerlijke woestijnen zo uitgestrekt zijn geworden” (LS 217). Maar God wil niet dat we hierop stuklopen. God “biedt ons de krachten en het licht dat wij nodig hebben om verder te gaan” (LS 245). Individueel lukt het ons niet. Samen wel.

Tim Schilling

Ben je geïnteresseerd in de Encycliek Laudato si', dan kun je die bestellen bij Adveniat