Knutselen en doen

Hier vind je tips en ideeën om samen met je kinderen binnen of buiten
creatief bezig te zijn rond het thema.

Tien tips: met kinderen praten over de dood, vieren en rouwen

Tip 1: Website
De website http://www.in-de-wolken.nl/ richt zich op verliessituaties die ontstaan door het overlijden van een belangrijke ander of door echtscheiding. Er worden brochures, (prenten)boeken en andere materialen ontwikkeld voor rouwenden en kinderen in echtscheidingssituaties. Hoewel In de Wolken zich richt op alle verliessituaties is zij met name gespecialiseerd in kinderen en jongeren.

Tip 2: Symbool van een tranenkruikje
Een voorbeeld van een gesprekje van een leerkracht in de klas waar iets ergs is gebeurd:
We mogen verdrietig zijn... met of zonder tranen ... Weten jullie - lang geleden was er de gewoonte om - als iemand dood ging en je weende, om je tranen op te vangen in een heel klein kruikje. Dat kruikje werd dan in het graf gelegd. Het was een tranenkruikje. Bij de foto van (naam kind) zetten we een kruikje dat doet denken aan alle tranen die we deze week samen hebben gehuild. In de Bijbel staat geschreven dat God al onze tranen opvangt in zijn kruik. (psalm 56). God zegt niet: je moet niet huilen. God zegt: huil maar, ik zal je tranen opvangen en ik zal je troosten. Willen we het nu stil maken. Iedereen kan aan God vertellen waarom wij nu zo verdrietig zijn...

Tip 3: Rouwritueel in de kerk
Tip 3: Op de zondag die het dichts bij Allerzielen is hebben we in onze kerk, Dominicus Amsterdam, een ritueel met namen en kaarsjes. De kinderen versieren in de kindernevendienst hun kaarsje met gekleurde was. Een letter of een symbool voor wie ze missen, mensen en dieren. En dat kaarsje brandt dan op, tussen de andere kaarsen op de spijkerbedden midden in de kerk. Beeld van vergankelijkheid ( getipt door Mirjam Wolthuis)

Tip 4: Een moeder met drie jonge kinderen vertelt over het eerste jaar na het overlijden
Karin Kuiper, Tranenpotjes en geluksambandjes
Na het verschijnen van Je mag me altijd bellen vroegen mensen Karin Kuiper vaak: Hoe gaat het nu met de kinderen? Hoe gaan zij om met de dood van hun vader? Een vraag die niet eenvoudig te beantwoorden is. Net als volwassenen rouwen kinderen om het verlies van iemand die hun lief was, maar zij gaan op geheel eigen wijze om met de complexe gevoelens en emoties die ze tegenkomen. Dit boek laat zien hoe je kinderen in dit proces kunt begeleiden en ondersteunen. Tranenpotjes en geluksarmbanden schreef zij samen met haar drie kinderen. In verhalen, gesprekken, anekdoten en tekeningen geeft het een persoonlijk en hoopgevend beeld van hoe je kinderen - soms met wat extra hulp van buiten - kunt helpen hun eigen weg te vinden en zich aan te passen aan het leven zonder de lijfelijk aanwezige dierbare. Het is een boek voor lotgenoten, vriendjes en vriendinnetjes, familieleden en omstanders.
Tip 5: GedachteNIS -kaart
Wij - in de Moeder Theresakerk, Hengelo - hebben een kijktafel in het voorportaal in de kerk staan, dat vergt soms wat aanpassing omdat je de kijktafel niet persoonlijk kan maken. Vorig jaar stond met Allerzielen deze kijktafel bij ons. Gemaakt rond de gedachteNIS verkrijgbaar per 10 stuks bij Berneboek. http://www.berneboek.com/acties-aanbiedingen/205417-aanbieding-gedachtenis-1.html
Wat is de gedachteNIS?
Hoe kunnen kinderen betrokken worden bij het afscheid nemen van een overledene, van een opa of oma, vader of moeder? Hoe kunnen kinderen in de dagen tussen overlijden en uitvaart uiting geven aan hun gevoelens van gemis, verdriet en zorg? Om hieraan tegemoet te komen is er nu de gedachteNIS, een kleurrijke kaart waarmee kinderen kunnen werken, waarmee ze een eigen plekje creëren voor iemand die ze moeten missen. Op deze unieke kaart kunnen kinderen naar hartenlust knutselen, tekenen, schrijven en kleuren. Juist die creatieve invulling maakt de GEDACHTENIS zo persoonlijk en waardevol voor de ontvanger. De GEDACHTENIS kan worden bewaard als herinnering aan een dierbare overledene of worden gebruikt als een laatste, persoonlijke groet. De GEDACHTENIS kan worden neergezet als een echt nisje en vormt zo een tastbaar bewijs van welgemeende troost.

Tip 6: Gedachtenisprentje op de kijktafel
Ik geef de gedachtenis- prentjes van overleden dierbaren dan een plek op de kijktafel.
Toen mijn omaatje stierf heb ik met de kinderen de verhalen van Nijntje (dag oma pluis) en van Kikker (over een dode vogel) gelezen. Deze verhalen hebben weliswaar geen christelijke insteek, maar zijn wel heel bruikbaar voor gesprekjes met peuters/kleuters rond dit thema.

Tip 7: praten over je lichaam en ziel
Praat met jonge kinderen niet in verhullende termen over dood zijn. Het is bijv. niet 'voor altijd slapen '. Zo zouden kinderen bang kunnen worden om te gaan slapen, want dan kan je ook niet meer wakker worden...
Maak een onderscheid tussen lichaam en ziel. Als je dood bent, kan je niet meer meer ademen, spelen, lachen, bewegen, voelen, je hart klopt ook niet meer.
Je ziel, wie je echt bent, gaat naar de hemel. Je lichaam wordt begraven in de aarde, het wordt weer tot aarde. Denk maar aan hoe God de mens boetseerde uit leem (=aarde + water) en hem adem in de neus blies, zo werd de mens een levend wezen. Ik heb dit altijd troostend gevonden toen ik als kind met de dood te maken kreeg. (Marjet)

Tip 8: Over de hemel en 'nooit meer'
Realiseer je dat jonge kinderen nog geen gevoel en besef hebben bij het idee van 'nooit meer'. Volwassenen weten het wel en kunnen het navoelen wat het betekent als je iemand nooit meer in levende lijve kan ontmoeten. Dat is de reden dat kinderen rond de kist verstoppertje spelen, je honderduit vragen kunnen stellen. 'Is het zoals met sneeuwwitje toen ze van de appel had gegeten?' of 'Hoelang duurt het eigenlijk voordat je alleen nog maar botjes bent geworden?' of 'Kunnen we in de vakantie met het vliegtuig naar oma in de hemel toe?'

Bedenk voor jezelf hoe je met je kinderen over de hemel zou willen praten. Zorg voor een beeld dat 'open' is. Dus niet 'daar eet je van gouden bordjes' maar 'daar is iedereen gelukkig' of ' je hebt geen pijn meer en verdriet' of 'daar voel je je licht en gelukkig' of ' in de hemel ben je dicht bij God, hij kent je als geen ander'
Een prentenboek kan helpen om samen met kinderen het onderwerp 'dood', doodgewoon te maken. Zoek er eentje uit en zet in de boekenkast dan staat het er voor als het plotseling nodig is.

Tip 9: Beeld van de rups die transformeert tot vlinder
Vaak wordt het beeld van de rups die zich verpopt tot een prachtige vlinder gebruikt als we praten over dood en doodgaan. De aan de aarde gebonden rups wordt een vlinder die vrij het luchtruim kan kiezen. Het is een geweldige metamorfose. De pop blijft achter op de aarde. In het Grieks zijn de woorden voor 'ziel' en 'vlinder' hetzelfde. In het boek voor wat oudere kinderen 'Vlinder voor Marianne' wordt dit beeld prachtig gebruikt

Tip 10: Versjesboek 'Doodgewoon
Het pas verschenen boek 'Doodgewoon' van Bette Westera & Sylvia Weve

'Gedichten en illustraties die niet alleen het levensgrote thema van de dood behandelen, maar het ook te lijf gaan, omarmen, op een afstand houden en waarde geven: allemaal tegelijkertijd in dit ene boek (uit het juryrapport van de Woutertje Pieterseprijs 2015)

*Enkele gedichtjes uit dit boek zijn te vinden in de rubriek 'vertellen.
*twee deelneemsters aan de workshop 'kijktafels voor de herfst & feesten in november' maakten deze kijktafel waarop het boek open staat bij de pagina 'nooit meer is voor altijd'.

verzameld door EK