Verdiepen

Hier vind je achtergrondinformatie bij het thema, voedsel voor je spiritualiteit
en tips voor de geloofsopvoeding.

Tussen laf en lef

Waar wordt onze moed zichtbaar?
Heel mijn leven spoken beelden van heroïsche mensen rond in mijn hoofd, en steeds weer vraag ik me af, wanneer word ík zo moedig? Eergisteren had iemand het over Dietrich Bonhoeffer, de Duitse theoloog die in opstand kwam tegen het Nazi regime, en ik dacht: Ik ben ook theoloog, waar wordt mijn moed zichtbaar?

Dezelfde vraag wordt levend in beeld gebracht in Soldaat van Oranje, de musical. Voor wie hem nog niet gezien heeft, ik kan je deze geweldige show zeer aanraden. Niet alleen brengt hij op voortreffelijke wijze sleutelmomenten uit de tweede wereldoorlog tot leven – je voelt de bombardementen echt aan je lijf – hij zet je ook aan het nadenken over het belang van moed in ons leven. Een hoogtepunt is het lied, Als wij niets doen. Ineens wordt het duidelijk in het verhaal dat er veel op het spel staat – de vrolijke studententijd gaat niet door – en dat je moet kiezen waarvóór je zult leven. Ik was blij om deze bezinning te kunnen delen met mijn zoon, die met me meeging en er net zoveel van heeft genoten.

Wat is moed?
Maar wat betekent moed in deze tijd van (relatief) rustig vaarwater in Nederland? Hoe laten we moed zien wanneer we niet zo direct geconfronteerd worden met dreiging? En wat is dat eigenlijk, moed?

In klassiek en christelijk perspectief is moed een deugd, met andere woorden, één van de bouwstenen van een goed karakter. Een deugd is een houding die je aanneemt in je leven, en die gestalte krijgt in je gedrag. Moedig worden is een kwestie van moedig doen. Moed heb je nodig om een goed mens te worden.

Kardinale deugd
Maar moed is niet de enige deugd die belangrijk is voor ons karakter. Naast deze zijn er nog drie andere ‘kardinale’ (zeer belangrijke) deugden: wijsheid, rechtvaardigheid en zelfbeheersing. Deze vier werken volgens Plato en Aristoteles (en later Augustinus en Thomas van Aquino) samen, met wijsheid in de hoofdrol. Wijsheid stuurt onze toepassing van de andere deugden aan, en laat ons bijvoorbeeld het verschil tussen moed en roekeloosheid zien.

Hoop en liefde als basis
Voor de echte wijsheid echter heb je meer nodig dan de (louter) menselijke kennis en redenering. Uiteindelijk moeten we onze eigen logica gronden in de ‘werkelijke werkelijkheid’, namelijk in het Woord door wie alles gemaakt is (vgl. Johannes 1,1-5). Daarom erkennen we in de christelijke traditie, boven de kardinale deugden, ook drie ‘goddelijke deugden': de hoop, het geloof en de liefde. De hoop is de basis van onze durf. Het geloof brengt ons in verbondenheid met de best mogelijke Bondgenoot. En de liefde bevrijdt ons van alle vrees.

“Deze drie dingen blijven altijd bestaan: geloof, hoop en liefde; maar de liefde is het voornaamste,” zei de heilige Paulus (1 Korintiërs 13:13). Waarom? Omdat de liefde God zelf is, actief in ons leven. Liefde maakt het verschil tussen laf en lef. De laffe man denkt alleen aan zijn eigen veiligheid. Hij stelt zichzelf altijd voorop. Maar iemand met lef heeft iets meer lief dan alleen zichzelf. Uit liefde offert hij zijn leven (zijn tijd, zijn talenten) op voor anderen (vgl. Johannes 15:13). In Soldaat van Oranje wordt het mooi verwoord: “Volg je je hart, of red je je huid?”

Paul en Patricia mensen met lef
Wie laat zulke moed zien in onze tijd? Veel mensen, zeker, maar ik denk al gauw aan Paul en Patricia Kamp van Sonshine jeugdwerk in Rotterdam. Naast de zorg voor hun eigen kinderen heeft dit stel een buitenschoolse opvang opgericht in een achterstandswijk. Zij besteden speciale aandacht aan kinderen die “door hun gedrag of omstandigheden vaak buiten de boot vallen”. Voor Paul en Patricia is dit werk (ze leven van giften) een uiting van hun christelijk geloof – een geloofsgetuigenis waarvoor ik veel bewondering heb.

Als wij niets doen, wie dan wel?
Dus: de volgende keer dat u het woord lef gebruikt, weet u dat het zijn oorsprong vindt in het Hebreeuwse woord leb, wat hart betekent. En vergeet niet de vraag van 'soldaat' Erik Hazelhoff Roelfzema: 'Als wij niets doen, wie dan?'!

TS